Franczyza od lat uchodzi za atrakcyjny sposób na rozpoczęcie działalności gospodarczej, szczególnie dla osób, które nie mają doświadczenia w prowadzeniu własnej firmy. W ostatnim czasie coraz częściej można spotkać oferty franczyzy „bez wkładu własnego”. Choć brzmi to zachęcająco, warto zadać pytanie: czy to rzeczywiście możliwe oraz co oznacza z punktu widzenia prawa?
Z prawnego punktu widzenia franczyza, nawet jeśli deklarowana jako „bez kosztów początkowych”, niemal zawsze wiąże się z obowiązkami finansowymi, które wynikają z treści umowy. Dlatego przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do systemu franczyzowego, kluczowe jest dokładne zrozumienie zobowiązań, jakie mogą się z tym wiązać.
Wkład własny to w praktyce środki (najczęściej finansowe), które franczyzobiorca wnosi na początku współpracy. Może to być:
Część franczyzodawców deklaruje brak opłaty wstępnej lub oferuje systemy finansowania „na start”, co sprawia wrażenie, że wkład własny nie jest wymagany. W praktyce jednak obowiązki finansowe zwykle istnieją i są rozłożone w czasie lub „ukryte” w konstrukcji umowy.
Część modeli franczyzowych oferuje rozpoczęcie współpracy bez konieczności uiszczania opłaty początkowej. Często wiąże się to z odroczeniem płatności, leasingiem lub wynajmem sprzętu, a także z pokryciem części początkowych kosztów przez franczyzodawcę.
Należy pamiętać, że takie rozwiązania nie oznaczają, iż franczyzobiorca nie potrzebuje środków finansowych przy podejmowaniu współpracy. Kosztami w takich przypadkach są często opłaty cykliczne (np. marketingowe, licencyjne), bieżące koszty prowadzenia działalności, a także kary umowne za wcześniejsze zakończenie współpracy.
Zdarza się, że franczyzobiorca podpisuje umowę bez pełnej świadomości jej konsekwencji, sądząc, że nie ponosi żadnych kosztów. Tymczasem może okazać się, że:
Tego typu postanowienia mogą być trudne do uchwycenia bez analizy prawnej.
Analiza umowy przez prawnika pozwala zidentyfikować realne zobowiązania wynikające z jej postanowień oraz ocenić ryzyko finansowe i skutki ewentualnego rozwiązania umowy. Umożliwia także sprawdzenie zgodności postanowień z obowiązującym prawem, w tym m.in. z przepisami Kodeksu cywilnego oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Prawnik może również pomóc w sformułowaniu pytań do franczyzodawcy, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizm współpracy, a w razie potrzeby także przygotować propozycje zmian lub negocjować warunki umowy, zwłaszcza gdy jej postanowienia są jednostronnie korzystne dla jednej ze stron.
